هم‌آغوشی با «مدرنیته» در «ایستا»

سال‌های نه‌چندان دور که مهدی نصیری در باب نسبت دین و مدرنیته سخن می‌گفت، پیش‌بینی چنین وضعیتی برای او هرچند محتمل بود اما بسیار بعید به نظر می‌رسید. نصیری هرچند این نسبت را کتمان کند، اما ردیابی رگه‌های شدید تفکر اخباری را نمی‌تواند در بروزات افکار خود پنهان کند. او معتقد است علم -و حتی فناوری- در حد اتم و اکمل خود همانی بوده که در صدر اسلام رخ نموده و غالب پیشرفت‌های بشری دوران جدید را حاصل دخالت بشر در مشیت الهی و دستکاری نظام طبیعی خلقت می‌داند.

 

در بیان و کلام متاثرین از تفکر مهدی نصیری به کرّات می‌بینید و می‌شنوید که وقتی خدا مقدر کرده من مسیر تهران تا مکه را در بیست یا سی روز بپیمایم، چرا باید بر خلاف مشیت او با هواپیما سفر کنم و زمان مسیر را کاهش دهم. من دوستی داشتم که واقعا از اینکه برای حمل و نقل از الاغ و قاطر استفاده نمی‌کرد احساس گناه داشت و این بصیرت درونی را مرهون تفکر مهدی نصیری می‌دانست.

 

این تفکر اگر به لوازم خود پایبند باشد، مدینه فاضله آن چیزی شبیه روستای «ایستا» در طالقان (تصویر همین مطلب) است. جایی که اثری از نمادهای حاکمیت مدرن نیست، پول وجود ندارد، کسی موبایل ندارد، زنان آفتاب نمی‌بینند، کسی شناسنامه ندارد و حکومت قاجار را بهترین حکومت تاریخ می‌دانند. اما جریان تحجر و اخباری‌گری، بر خلاف پُز زیادی که در اعتقادات دارد، بسیار راحت‌طلب و گشاده‌زیست است. در زمان جهاد و هزینه دادن اهل توقف و احتیاط است و گاه لذت‌رانی آیه «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ» بر لب دارد. از همین رو هیچ‌گاه برای هیچ حکومت و جریان مخالفی تهدیدی نبوده‌اند و به اندک تهدید و تطمیعی هم سر جای‌شان نشسته‌اند.

 

مهدی نصیری اما جدیدترین نسخه این تفکر را به شکلی صورت‌بندی داده که سروش و کدیور را هم انگشت به دهان محو تماشا کرده است. او به جای اینکه شما رو روانه «ایستا» کند یا به کنج حجره‌ای در حوزه‌های علمیه تحجر راهنمایی کند، نسخه دیگری دارد. نصیری می‌گوید حالا که مدرنیته تا این میزان قوی است و تسلط دارد، چرا از آن فرار کنیم یا برابر آن بایستیم؛ بیاید آن را در آغوش بگیریم.

 

لب مطلب مهدی نصیری در کتاب «عصر حیرت» همین است که چون تسلط مدرنیته بالاست و ما هم حکم الهی برای قیام در برابر آن نداریم، بیاییم و فیتیله اسلام را پایین بکشیم تا مردم زندگی‌شان را بکنند. حجاب را آزاد کنیم، روابط با دنیا را حسنه کنیم و از بازرگان حلالیت بگیریم. نصیری چون دین را منحصر در اعمال ظاهری و قشری‌گری مبتنی بر مناسک شناخته، مردم را بی‌دین تر از گذشته می‌داند و مقصر این اتفاق را هم نظام جمهوری اسلامی می‌داند. او اساسا با مفاهیمی که مبتنی بر آن امام و رهبری مردم این زمانه را برتر از امت رسول‌الله(ص) می‌دانند بیگانه است و این گفته‌ها را شعار می‌داند.

 

بگذریم. حالا همین آقای نصیری آمده در دفاع از موضع اخیر آقای صافی گلپایگانی به خیال خودش رمزگشایی کرده و گفته نقدها به فرمایش ایشان ناشی از آن است که منتقدان علاقمندند از تحریم سود ببرند. جزمیت نصیری در گفته‌هایش نیز دقیقا از جنس همان خوی تنگ و قشری ظاهرگرایانی است که قدمتی برابر تاریخ اسلام دارد. از همین جهت خیلی نباید برای پاسخگویی وقت گذاشت چون فایده ندارد.

 

علاوه بر این، شرط شکل‌گیری یک مباحثه منطقی، وجود یک نظام فکری سازوار و سازگار در حوزه اندیشه است. با کسی که عقاید خود را از سرچشمه‌های متعدد و متناقض فکری از اخباری‌گری تا لیبرالیسم اخذ کرده نمی‌توان وارد گفتگو شد. مهدی نصیری هنوز راه زیادی دارد برای تبدیل شدن به اندیشمندی که سخنانش مسموع باشد و محل تامل. تا آن زمان بهتر است پشت دیگران و به خصوص مراجع پناه نگیرد.