هم اکنون عضو شبکه تلگرام رجانیوز شوید
شنبه 21 مهر 1403 21:14 ساعت
شناسه خبر : 382534
دیپلماسی علمی و تحقیقاتی ایران در زمینه هوش مصنوعی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در جلوگیری از این تحریم‌ها ایفا کند. ایران می‌تواند از طریق همکاری‌های علمیبا کشورهای غیرغربی، به توسعه هوش مصنوعی ادامه دهد و از اثرات تحریم‌های احتمالی بکاهد.
سید عنایت‌الله علوی-رجانیوز: هوش مصنوعی (AI) که امروزه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و پیشروترین فناوری‌های قرن ۲۱ شناخته می‌شود تواسته است به دلیل توانمندی‌های چشمگیرش در بهبود راندمان، کاهش مخارج و حل مسائل دشوار، به یکی از ابزارهای کلیدی برای توسعه اقتصادی و نوآوری در جهان تبدیل شود. این تکنولوژی با بهره‌گیری از الگوریتم‌ها و داده‌ها، می‌تواند بهینه‌سازی‌های پیچیده‌ای را انجام داده و پیش‌بینی‌های دقیقی ارائه دهد که به تصمیم‌گیری‌های سریع‌تر و بهتر کمک می‌کند. هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلفی مانند تشخیص بیماری‌ها، بهینه‌سازی فرآیندهای صنعتی، بهبود سامانه‌های حمل و نقل و حتی مدیریت بحران‌های طبیعی می‌تواند مؤثر باشد. علی‌رغم این مسائل اما به نظر می‌رسد ایران در زمینه هوش‌مصنوعی صرفا مبدل به یک کاربر شده و توجهی به توسعه زیرساختی هوش مصنوعی ندارد. در این میان، بررسی جایگاه ایران در توسعه هوش مصنوعی و مقایسه آن با کشورهای همسایه می‌تواند در درک بهتر وضعیت کنونی و نیازهای آینده این حوزه مفید باشد.
در سال‌های اخیر، ایران در زمینه پژوهش و تولید دانش مرتبط با هوش مصنوعی به دستاوردهایی رسیده است. دانشگاه‌های کشور در تحقیقات علمی مربوط به هوش مصنوعی فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده و مقالات زیادی منتشر کرده‌اند. بااین‌وجود، در زمینه زیرساخت‌های موردنیاز برای اجرای هوش مصنوعی در سطح ملی، چالش‌های زیادی وجود دارد. شاخص آمادگی هوش مصنوعی دانشگاه آکسفورد که توانایی کشورها در بهره‌برداری از هوش مصنوعی را ارزیابی می‌کند، نشان می‌دهد که ایران فاصله زیادی با پتانسیل‌های بالقوه خود دارد. در حال حاضر در این رده‌بندی ایران در رتبه ۹۴ قرار گرفته است.
مقایسه جایگاه ایران با کشورهای همسایه
ایران در مقایسه با همسایگان منطقه‌ای نیز در شاخص آمادگی هوش مصنوعی در رتبه پایین‌تری قرار دارد. امارات متحده عربی (رتبه ۱۸) به‌عنوان یکی از پیشروترین کشورهای خاورمیانه در حوزه هوش مصنوعی، سرمایه‌گذاری‌های کلانی در توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و آموزش نیروی انسانی متخصص انجام داده است. این کشور با راه‌اندازی استراتژی ملی هوش مصنوعی و ایجاد نهادهای دولتی مختص به این حوزه، توانسته است یکی از بالاترین رتبه‌ها در شاخص آمادگی هوش مصنوعی را در منطقه کسب کند.
همچنین عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری‌های گسترده برای توسعه اکوسیستم نوآوری، رتبه قابل‌توجه ۲۹ را در این شاخص به دست آورده است. برنامه‌های متعدد این کشور، از جمله «چشم‌انداز ۲۰۳۰» که توسعه هوش مصنوعی را یکی از ارکان اصلی خود قرار داده است، باعث شده تا جایگاه عربستان در مقایسه با ایران به طور چشم‌گیری بالاتر باشد.
ترکیه نیز باتوجه‌به پروژه‌های نوآورانه و حمایت‌های دولتی از استارتاپ‌های فناورانه، موفق شده است جایگاه مناسبی در این رتبه‌بندی کسب کند. این کشور با استفاده از استراتژی‌های نوآورانه و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تلاش می‌کند تا خود را به‌عنوان یکی از قطب‌های هوش مصنوعی در منطقه و به‌خصوص در بین کشورهای ترک‌زبان مطرح کند.
خطرات امنیتی و نظامی ناشی از عدم توسعه هوش مصنوعی
عدم توسعه هوش مصنوعی می‌تواند خطرات امنیتی جدی برای جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه در زمینه تقویت توان دفاعی و امنیت سایبری به همراه داشته باشد. کشورهایی که از هوش مصنوعی برای پیشرفت‌های نظامی و امنیتی بهره می‌گیرند، قادر به توسعه سامانه‌های تسلیحاتی هوشمند، تحلیل داده‌های پیچیده، و مقابله با تهدیدات سایبری هستند. در این صورت عقب‌ماندگی ایران در این حوزه توان بازدارندگی و مقابله با تهدیدات خارجی را به‌شدت کاهش خواهد داد. برای مثال در زمینه جنگ سایبری عقب‌ماندگی‌های مذکور زیرساخت‌های حیاتی کشور، از جمله شبکه‌های انرژی، بانکی و نظامی را در معرض حملات سایبری مخرب قرار خواهد داد و باعث اختلالات گسترده خواهد شد.
علاوه بر این، عقب‌ماندگی در توسعه هوش مصنوعی می‌تواند ایران را در عرصه اطلاعاتی و تحلیل داده‌ها نیز از رقبا عقب نگه دارد. در دنیای مدرن، جمع‌آوری و تحلیل سریع داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های امنیتی و نظامی بسیار حیاتی است. کشورهایی که از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های اطلاعاتی استفاده می‌کنند، درک بهتری از تحرکات دشمنان دارند و می‌توانند در زمان واقعی به تهدیدات پاسخ دهند. نبود این توانایی در ایران می‌تواند منجر به کاهش کارایی در مقابله با تهدیدات امنیتی داخلی و خارجی شود.
احتمال اعمال تحریم‌ها علیه ایران
احتمال تحریم ایران در زمینه هوش مصنوعی به‌ویژه اگر کاربردهای نظامی و امنیتی این فناوری در ایران افزایش یابد به‌صورت جدی وجود دارد. کشورهای غربی، به‌خصوص ایالات متحده و اتحادیه اروپا، نگرانی‌های جدی در مورداستفاده‌های نظامی و امنیتی از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی دارند. این کشورها تمایل دارند دسترسی ایران به فناوری‌هایی که می‌تواند به تقویت توان دفاعی و نظامی آن کمک کند، محدود کنند. ازآنجاکه هوش مصنوعی نقش کلیدی در توسعه سلاح‌های هوشمند، پهپادها، و سامانه‌های جنگ سایبری دارد، تحریم‌های جدید می‌توانند شامل محدودیت‌های بیشتری برای دسترسی ایران به فناوری‌های هوش مصنوعی و همکاری‌های علمی در این حوزه باشند.
علاوه بر این، توسعه کنوانسیون‌ها و چارچوب‌های قانونی در اروپا و دیگر مناطق جهان برای تنظیم استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند زمینه‌ساز تحریم‌های هدفمند علیه ایران شود. اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر قوانینی را برای تنظیم استفاده اخلاقی و مسئولانه از هوش مصنوعی تدوین کرده و این قوانین به‌ویژه مربوط به کاربردهای نظامی و نظارتی هستند؛ بنابراین این مسئله باعث خواهد شد تا اگر ایران از هوش مصنوعی در حوزه‌های نظامی یا نظارتی استفاده کند و به نقض حقوق بشر یا امنیت منطقه‌ای متهم شود که بهانه‌ای برای تحریم‌های جدید از سوی کشورهای اروپایی را به وجود خواهد آورد. برای مثال مطابق بند مربوط به Risk and Impact Assessment (ارزیابی ریسک) کنوانسیون شورای اروپا در زمینه هوش مصنوعی مصوب ۲۰۲۴، کشورها ملزم به انجام ارزیابی‌های دقیق ریسک و تأثیرات احتمالی هوش مصنوعی بر حقوق بشر، دموکراسی و حاکمیت قانون هستند درنتیجه اگر ایران از هوش مصنوعی در کاربردهایی که مدنظر کشورهای اروپایی نیست استفاده کند، شورای اروپا می‌تواند با پارامترهای کیفی مانند نقض حقوق بشر برای اعمال تحریم علیه ایران استفاده کند و یا مشابه پرونده هسته‌ای خواستار نظارت‌های بی‌سابقه را از طرف ایرانی شود.
از طرف دیگر، دیپلماسی علمی و تحقیقاتی ایران در زمینه هوش مصنوعی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در جلوگیری از این تحریم‌ها ایفا کند. ایران می‌تواند از طریق همکاری‌های علمی و پژوهشی با کشورهای غیرغربی مانند چین و روسیه، به توسعه هوش مصنوعی ادامه دهد و از اثرات تحریم‌های احتمالی بکاهد.
در دنیای امروز، توسعه هوش مصنوعی به یک ضرورت استراتژیک برای کشورها تبدیل شده است. عدم توسعه این فناوری می‌تواند ایران را در معرض خطرات جدی امنیتی و نظامی قرار دهد و باعث تضعیف توانمندی‌های دفاعی و امنیتی کشور شود. ایران باوجود داشتن نیروی انسانی تحصیل‌کرده و زیرساخت‌های پژوهشی مناسب، هنوز نتوانسته است به جایگاه مطلوبی در میان کشورهای منطقه در زمینه بهره‌برداری از هوش مصنوعی دست یابد. بااین‌حال، سخنان آیت‌الله خامنه‌ای و تأکید ایشان بر اهمیت توسعه این فناوری به‌عنوان یکی از اولویت‌های ملی، نشان‌دهنده فهم ضرورت توجه بیشتر به این حوزه در بالاترین سطوح کشور است فلذا لازم است تا دولت‌ها و نهادهای ذی‌ربط با تمرکز در این حوزه و افزایش سرمایه‌گذاری مانع از گیرافتادن کشور در یک عقب‌ماندگی استراتژیک شوند.
انتهای پیام/
