انتقام روستایی از طبقه‌ای که از آن نفرت دارد

برادران لیلا فیلمی است که در ضدیت با ارزش‌های اصیل جامعه ایرانی برمی‌خیزد. اثری حراف، با دیالوگ‌های طولانی و بعضا شعاری که در مواردی شبیه به یک بیانیه سیاسی می‌شود. فیلمی که به نظر می‌رسد از همان ابتدا با هدف فتح جشنواره‌های خارجی ساخته شده است.

گروه فرهنگی-رجانیوز: برادران لیلا جدیدترین ساخته سعید روستایی است. فیلم‌سازی که علاقه بسیاری به ساخت فیلم‌های مرتبط با طبقه فرودست جامعه دارد. خواستگاه ساخته‌ی جدید او نیز همین طبقه و به نوعی در ادامه فیلم اولش «ابد و یک روز» است و در موارد بسیاری شباهت‌هایی به آن اثر دارد. خانواده‌ای درگیر با فقر و فلاکت و دختری که مسئولیت خانواده را به دوش می‌کشد با این تفاوت که «برادران لیلا» به مراتب فیلم سیاه‌تری است. سیاه‌تر از ابد و یک روز! فیلمی که در پس ظاهر فریبکار رئالیستی خود، بشدت شعارزده و همراه با اهداف سیاسی مشخص است. همچنین در فیلم‌های قبلی او روزنه‌های از امید دیده می‌شد، اما در «برادران لیلا» هیچ امیدی وجود ندارد.

فیلم با صحنه‌های موازی از سه شخصیت محوری داستان آغاز می‌شود. علیرضا، پسر خانواده که در حال فرار از کارخانه‌ای است که کارگرانش دست به اعتراض زده‌اند؛ اسماعیل، پدر خانواده که در مراسم ختم بزرگ فامیل در سودای جانشینی اوست و در این بین پلان‌هایی از لیلا، تنها دختر خانواده نشان داده می‌شود که در سکوت درد می‌کشد. نسبت اثر با سه شخصیت اصلی خود از همان ابتدا مشخص است. انفعال و ترس علیرضا، خودخواهی اسماعیل و درد که قسمت لیلای قصه است. سه پسر دیگر خانواده نیز کمی بعد به داستان اضافه می‌شوند تا جمع برادران لیلا تکمیل شود.

مسئله خانواده فقر است و تلاش آن‌ها برای رهایی از آن، پیرنگ اصلی داستان را تشکیل می‌دهد. پدر در راس خانواده منفعل است و بی‌مسئولیت و بارها توسط فرزندانش مورد سرزنش قرار می‌گیرد. مادر بی‌تفاوت به فرزندان، هیچ نقشی در خانه ندارد. مسئولیت تمام و کمال خانواده بر دوش دختر قصه، لیلا است و اساسا فیلم حول محور او می‌گردد. شخصیتی شبیه به «سمیه» فیلم ابد و یک روز با این تفاوت که برخلاف سمیه که دلسوز تک تک اعضای خانه بود، لیلا مقابل پدر و مادر خویش می‌ایستد. دیگر شخصیت‌ها نیز کاریکاتوری بیش نیستند و در حد تیپ باقی می‌مانند. یک به ظاهر ورزشکار، یک کلاهبردار و پسر بزرگ خانواده که نظافتچی است و سربار!

و اما علیرضا با بازی «نوید محمدزاده» شخصیتی است که بیش از همه اخلاق‌مدار است. با این وجود اما فیلم‌ساز و بالتبع آن مخاطب، با او همراه نیست و در همان ابتدای فیلم، او را شخصیتی منفعل و محافظه‌کار می‌یابد که در ادامه تصمیماتش به وخیم شدن اوضاع می‌انجامد. در مقابل، سمپاتی تمام و کمال مخاطب با شخصیت لیلاست. چرا که در خانواده‌ای که روستایی برای ما به تصویر کشیده است، پدر شخصیت منفی و ضد قهرمان است و لیلا که در مقابل او می‌ایستد به قهرمان فیلم تبدیل می‌شود و درام در خدمت اوست تا این تقابل شکل بگیرد. دیالوگ‌های توهین‌آمیز او به پدر و ایضا مادرش بارها تکرار می‌شود و در اواخر فیلم به اوج خود می‌رسد.

سکانس درگیری پایانی نقطه عطف اثر و جنجالی‌ترین قسمت فیلم است. صحنه کشمکش بین لیلا و پدر سال‌خورده‌اش. میزانسن در این سکانس به گونه‌ای است که گویی شاهد صف‌آرایی فرزندان در مقابل والدین هستیم. پدر به همراه مادر در سمت راست قاب ایستاده‌اند و فرزندان‌ آن‌ها در سمت چپ قاب و در مقابل آن‌ها به رهبری لیلا. دیالوگ‌هایی که از سوی لیلا در این سکانس مطرح می‌شود آن قدر شعاری است که از فیلم بیرون می‌زند و گویی از زبان فیلم‌ساز است و نه لیلا! آن هم خطاب به آدم‌های طبقه‌ای که بارها روستایی نفرت خود از آنان را در این اثر نشان داده است. در این میان دوربین فیلم‌ساز وقیحانه نماهای درشتی از چهره پدر ثبت می‌کند تا هر چه بهتر ذلیل شدن او را در چشم مخاطب فرو کند. نهایتا سیلی دختر(لیلا) به پدر نقطه پایانی این کشمکش است. در سینمای ایران و حتی جهان، کم‌تر اثری را می‌توان یافت که نظام خانواده و ارزش‌هایش و در راس آن پدر خانواده را این گونه بی‌رحمانه به مسلخ ببرد.

سینمای به ظاهر اجتماعی ایران، سال‌هاست که در ورطه‌ی سیاه‌نمایی افتاده است. فیلم‌سازانی که با نگاه بالا به پایین خود، تصویر سیاه و نفرت‌انگیزی از طبقه فرودست و آدم‌های آن می‌سازند. این مسئله بیش از همه به درک غلط آن‌ها از مناسبات این طبقه به دلیل زیست متفاوت آنان بازمی‌گردد. برادران لیلا نیز دنباله‌رو همین نگاه مسموم و سیاهی است که در این نوع سینما یافت می‌شود. فیلمی که در ضدیت با ارزش‌های اصیل جامعه ایرانی برمی‌خیزد. اثری حراف، با دیالوگ‌های طولانی و بعضا شعاری که در مواردی شبیه به یک بیانیه سیاسی می‌شود. فیلمی که به نظر می‌رسد از همان ابتدا با هدف فتح جشنواره‌های خارجی ساخته شد. از همین رو سازندگان اثر، بی توجه به قوانین سینمایی کشور و قبل از صدور پروانه نمایش، برادران لیلا را در جشنواره کن به نمایش درآورند و حواشی این تصمیم را به امید کسب نخل طلای آن جشنواره به جان خریدند که البته حاصلی هم به دنبال نداشت. همچنین سعید روستایی را می‌توان تمام شده دانست چراکه فیلمی که او بعد از سه سال ساخته است هیچ قدم روبه‌جلویی نسبت به کارهای قبلی‌اش ندارد که هیچ، بلکه نقطه قوت فیلم‌های قبلی‌اش را هم از دست داده است.

انتهای پیام/