هم اکنون عضو شبکه تلگرام رجانیوز شوید
يكشنبه 9 مهر 1396 15:46 ساعت
شناسه خبر : 277264
معرفینامهای برای الصحیح مِن مَقتلِ سیدالشهداء و أصحابه/اگر دنبال معتبرترین نقلها هستید، این کتاب را بخوانید+فایل پیدیاف
طباطبائینژاد میگوید: ما متون قابل قبول بسیاری در منابع شیعه و سنی داریم که میتوانیم به آن مراجعه کنیم و نیازی به منابع ضعیف نداریم. چون ما از یک قیام اثرگذار سخن میگوییم که رهبرش معصوم و الگوست و باید این الگو به درستی به مردم معرفی شود...
رجانیوز - گروه فرهنگی: دو نگاه سختگیرانه و سهلگیرانه در روایت مقتل هنوز نیز مدعیان خود را داراست. هر یک از دو گروه نیز استدلالهایی برای مدعای خویش دارند و این استدلالها گاه رنگ و بوی فقهی و اصولی نیز به خود میگیرد. در واقع مسئله تنها تفاوت سلیقه نیست، بلکه از عقبهای علمی نیز برخوردار است.
به گزارش رجانیوز کتاب الصحیح من مقتل السیدالشهداء و اصحابه نوشته آیتالله ریشهری را باید در زمرهی مقاتلی قلمداد کرد که با نگاه سختگیرانه نسبت به تاریخ نوشته شدهاند. این کتاب در واقع بخشهای مرتبط با مقتل از دانشنامه امام حسین(ع) که پیشتر در 14 جلد به زبان عربی و فارسی منتشر شد را جدا کرده تا برای کسانی که برایشان مقتل موضوعیت دارد، قابل استفاده باشد.
فارق از درستی یا نادرستیِ این نگاه سختگیرانه به نظر میرسد صِرف انتشار چنین اثری با اتکاء به معتبرترین نقلها و استنادات تاریخی درخور ارج باشد. کسانی که علاقمندند نقلهای معتبرتر را محور اصلی روضهخوانی قرار دهند و در عین حال از نقلهایی کمترشنیده شده برخوردار باشند، میتوانند این کتاب را مورد توجه قرار دهند.
نگارنده در فصل اول از بخش اولِ کتاب به منابع مختلف تاریخی اشاره میکند، برخی را قابل استناد میداند و برخی دیگر را مورد نقد قرار میدهد.
مصادری که از نگاه نگارنده مورد اعتمادند عبارتند از:«1- تسمیه من قتل الحسین من ولده و اخوته و اهل بیته و شیعته، نوشته أبیمخنف، 2- الطبقات الکبیر، نوشته محمد بن سعد بن منیع الزهری معروف به ابن سعد، 3- الأمامة و السیاسة، نوشته ابن قتیبه الدینوری، 4- أنساب الاشراف، نوشته بلاذری، 5- الأخبار الطوال، نوشته احمد بن داوود الدینوری، 6- تاریخ الیعقوبی، نوشته یعقوبی، 7- تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ طبری)، نوشته طبری، 8- الفتوح، نوشته احمد بن أعثم الکوفی، 9- العقد الفرید، نوشته إبن عبد ربّه، 10- مقتل الطالبین، نوشته ابی الفرج علی ابن الحسین الاموی الاصفهانی، 11- المعجم الکبیر، نوشته طبرانی، 12- شرح الاخبار، نوشته النعمان بن محمد التمیمی المغربی، 13- کامل الزیارات، نوشته جعفر بن محمد بن قولویه قمی، 14- الامالی، نوشته شیخ صدوق، 15- المستدرک علی الصحیحین، نوشته محمد بن عبدالله الشافعی، 16- الارشاد، نوشته شیخ مفید، 17- فضل زیارة الحسین(ع)، نوشته محمد بن علی بن الحسن بن عبدالرحمن العلوی الشجری، 18- مصباح المتهجد، نوشته شیخ طوسی، 19- الأمالی الخَمیسیّه، نوشته یحیی بن الحسین بن اسماعیل الشجری، 20- روضة الواعظین و بصیرة المتّعظین، نوشته محمد بن الحسن بن علی معروف به الفتال، 21- إعلام الوری بأعلام الهدی، نوشته فضل ابن الحسن الطبرسی، 22- مقتل الحسین، نوشته الموفّق بن احمد بن ابی سعید الخوارزمی المکی معروف به أخطب خوارزم، 23- تاریخ مدینة دمشق، نوشته علی بن الحسن الشافعی الدمشقی، 24- الخرائج و الجرائح، نوشته قطب راوندی، 25- مناقب آل ابی طالب، نوشته بن شهرآشب مازندرانی، 26- المزار الکبیر، نوشته محمد بن جعفر المشهدی، 27- الکامل فی التاریخ، نوشته عزالدین علی بن محمد الشیبانی، 28- مثیرالاحزان و منیر سبل الأشجان، نوشته ابن نما، 29، تذکره الخواص من الامه بذکر خصائص الائمه، نوشته ابن جوزی، 30- الملهوف علی قتل الطفوف، نوشته سید بن طاووس، 31- کشف الغمة فی معرفة الائمه، نوشته علی بن عیسی بن ابی الفتح الإربلی، 32- سِیَر أعلام النبلاء، نوشته ذهبی، 33- البدایة و النهایة، نوشته اسماعیل بن عمر بن کثیر.»
در بین منابع متأخر نیز نفس المهموم و بحارالانوار از نگاه نویسنده بیشترین اعتبار را داراست.
مقاتل غیر قابل اعتماد نیز از نگاه او عبارتند از:«1-مقتل الحسین المنسوب إلی أبیمخنف، 2- نور العین فی المشهد الحسین، نوشته اسفرائینی، 3- روضة الشهداء، نوشته واعظ کاشفی، 4- المنتخب فی جمع المراثی و الخطب، نوشته طریحی، 5- مُحرق القلوب، نوشته ملامهدی نراقی، 6- إکسیر العبادات فی أسرار الشهادات(اسرار الشهادة)، نوشته فاصل دربندی، 7- ناسخ التواریخ، نوشته لسان الملک، 8- عنوان الکلام، نوشته محمدباقر فشارکی، 9- تذکرة الشهداء نوشته ملاحبیب الله شریف کاشانی، 10- معالی السبطین، نوشته محمد مهدی حائری مازندرانی.»
علل غیرقابل اعتماد بودن این آثار یک به یک در این فصل شرح داده شده است. عدم دسترسی به نسخه اصلی کتاب(مثل مقتل ابی مخنف)، فقدان ارائهی مستندات برای ادعاها، یافت نشدن مدعاها در آثار متقدم، تبدیل شدن نقل شفاهی به مکتوب، نوع نگارش برخی از این آثار که بیشتر به دنبال داستانوار کردن تاریخ بوده تا نقل تاریخی، تاریخنویس نبودن نویسنده و مثلا برخورداری از شأن فقاهت به جای تاریخنگاری، نقل از منابع ضعیف، اعتماد به منابع متأخر به جای مصادر اصلی، غیرمعقول بودن برخی ادعاهای نقل شده و... همه و همه جزو محورهایی است که نویسندگان بدان استدلال کردهاند.
نویسندگان معتقدند با این مبنا میتوان نقلهای موجود را به دسته تقسیم کرد: نقلهایی که حتماً خلاف واقع هستند، نقلهایی دلیلی بر صحتشان نداریم و در آخر نقلهای صحیح که مبتنی بر مصادر اصلی هستند. کتاب، بنای خود را بر انعکاس نقلهای دستهی سوم قرار داده و چون منابع نقلهای نادرست را در ابتدای کتاب نقد کرده، متعرض نقد و بررسی تفصیلی چنین نقلهایی در کتاب نشده است. حتی نقلهایی که میتواند درست باشد اما قرینهای بر صحت آنها یافت نشده نیز در کتاب نیامده.
با اینکه نویسندگان در فصل اول از بخش اول کتاب به عنوان نمونه به فهرستی از روضههای مشهور اشاره میکنند که از نگاه آنان صحیح نیستند، اما در عین حال معتقدند بنایشان در این کتاب بر سختگیری نبوده است. حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمود طباطبائینژاد سرپرست گروه تحقیق دانشنامه امام حسین در این خصوص با اشاره به اوضاع روضهخوانی در کشور تصریح کرد:«ما خواستیم از وضعیت نابسامانی که پیداکرده است خارج شویم و کتابی بنویسیم که تا حدی مطالب قابل‌قبولی داشته باشد. این‌یک گام است و در گام‌های بعدی ناقدانی بیایند و آن را پالایش کنند. به‌هرحال بنای ما بر سختگیری نبوده است.»
جالب آنکه این کتاب نیز در نشست و نقد و بررسیاش متهم به استفاده از برخی منابع غیرموثق شد و حتی گاه منتقدان از سختگیری در یکسری زمینهها و عدم سختگیری در زمینههایی دیگر سخن گفتند. پاسخ سید محمود طباطبائینژاد جالب بود:«معتقدیم سختگیری در منابع کتابهای تاریخی منجر به مشکلات دیگری میشود!» شاید بتوان گفت این همه نشان میدهد اگر بنای بر سختگیریِ واقعی باشد، به یقین رسیدن در تاریخ، موانع بسیاری را فرا روی خویش خواهد داشت.
حجت الاسلام طباطبائینژاد در جای دیگر میگوید:«اگر میگوئیم فلان کتاب معتبر است، به هیچ عنوان به این معنی نیست که هر آنچه در آن آمده قابل قبول است. اساساً ما غیر از قرآن کتابی نداریم که اشکالی بر آن وارد نباشد. کتاب معتبر یعنی کتابی که محققان اصل آن را رد نکردهاند و تلقی به قبول شده، البته ممکن است مواردی از آن هم قابل نقد باشد. ما حداکثر تا منابع قرن نهم را استفاده میکنیم و از منابع قرن دهم به بعد به عنوان منبع خبری استفاده نکردهایم.»
با تمام اینها بنای نویسندگان بر استفاده از منابع متقدم و اصیل و عدم اتکاء به منابع ضعیف و متأخر بوده است. طباطبائینژاد میگوید:«ما متون قابل قبول بسیاری در منابع شیعه و سنی داریم که میتوانیم به آن مراجعه کنیم و نیازی به منابع ضعیف نداریم. چون ما از یک قیام اثرگذار سخن میگوییم که رهبرش معصوم و الگوست و باید این الگو به درستی به مردم معرفی شود. حق نداریم از یک کتاب که محققان او را رمی به ضعف کرده و رد کردهاند، مطالبی که اشکالات زیاد دارد نقل کنیم و به معصوم نسبت دهیم.»
کتاب، 7 بخش اصلی دارد که هر بخش به فصلهایی تقسیم میشود.
بخش اول: مهمترين مباحث مربوط به حماسه عاشورا
کتابشناسی تاریخ عاشورا، بحثهای کلی پیرامون عاشورا نظیر هدف قیام سیدالشهداء، ارزیابی سفر امام به عراق و نهضت کوفه، جایگاه عزاداری و گریه بر امام حسین(ع) و مراحل تاریخی آن و نیز نقش زنان در واقعه عاشورا از فصلهای این بخش به شمار میآید.
بخش دوم: زندگی خانوادگی امام حسین(ع)
در این بخش، فصلهایی به بحث از ولادت سیدالشهداء، نامگذاری ایشان، شمائل ایشان، روند پرورش و رشد ایشان، فرزندان و همسران ایشان و نیز شخصیت حضرت رقیه(س) اختصاص یافته است.
بخش سوم: پیشگویی درباره شهادت امام حسین(ع)
در اين بخش خبرهاى آسمانىِ رسيده درباره شهادت امام حسين(ع) و نیز پیشگوییهای پیامبر، امیرالمومنین(ع) و سایرین در مورد شهادت ابیعبدالله مورد اشاره قرار گرفته و نسبت این پیشگوییها با ارادهی امام بحث شده است.
بخش چهارم: خروج امام حسين(ع) از مدينه، تا ورود ايشان به كربلا
در اين بخش، رخدادهاى مهمّى مانند: امتناع امام از بيعت با يزيد، خروج امام از مدينه، فعّاليتهاى ايشان در مكّه، اعزام مسلم به عنوان نماينده به كوفه، حوادث كوفه و شهادت مُسلم و جمعى ديگر از ياران امام و نيز زندانى شدن شمارى ديگر از آنان، پيشنهادهاى مختلف به امام مبنى بر نرفتن به كوفه، و حركت امام به سوى كربلا گزارش شده است.
بخش پنجم: از رسيدن امام حسين عليه السلام به كربلا تا شهادت ايشان
در محاصره قرار گرفتن امام، رخدادهای میدان نبرد مانند احتجاجهای صورت پذیرفته، وضعیت خیمهها، تعداد لشگریان، کیفیت نماز خوف، شهادت یاران و فرزندان امام و نیز شهادت خود ایشان و... در اینجا مورد بحث قرار گرفته است. در چاپ عربی، بخشی از این فصل در چاپ دوم منتشر شده است.
بخش ششم: وقايع پس از شهادت امام حسين(ع)
روایت سنگدلیها، خاکسپاری شهدا، ماجرای سرهای شهیدان، كراماتى كه از سر مقدّس امام دیده شد، چگونگى حركت خاندان امام از كربلا به كوفه و از كوفه تا شام و بازگشت آنها از شام به مدينه در این فصل ارائه شده است.
بخش هفتم: بازتاب شهادت امام حسين عليه السلام و فرجام كسانى كه در كشتن او و يارانش نقش داشتند
متن گزارشهاى مربوط به بازتاب شهادت سيّد الشهدا و يارانش در ميان قاتلان آنها و نيز در ميان شخصيتهاى برجسته آن روز جهان اسلام و در جامعه عراق و حجاز، در این بخش مطرح و در ادامه، سرنوشت شوم كسانى كه در اين حادثه نقش داشتند و نيز مردمى كه از يارى كردن امام سر باز زدند، تبيين شده است.
بخش هشتم: عزادارى و گريه براى امام حسين(ع)
در این بخش، که بخش پایانی کتاب به شمار میآید، سفارشاتی که در روایات به عزاداری امام حسین(ع) شده مرود توجه قرار گرفته و نمونههایی از نخستین عزاداریها پس از واقعه عاشورا نقل شده است. این بخش همچنین آداب روز عاشورا و سندیت زیارت ناحیه را نیز مورد بحث قرار میدهد.
چاپ عربی این کتاب همانگونه که گفته شد با عنوان "الصحیح من مقتل السیدالشهداء و اصحابه" و چاپ فارسی آن نیز با عنوان "شـهادتنامه امامحسـین(ع) بر پایه منابع معتبر" در سال 92 منتشر شده است. این اثر متن كامل بخشهاى ششم تا يازدهم دانشنامه و نيز منتخبى از «درآمد» و بخش يكم و قطعه كوچكى از بخش سيزدهم را در خود دارد. دارالحدیث همچنین گزیدهای یک جلدی نیز از این کتابّ دوجلدی به زبانهای عربی و فارسی منتشر کرده است.
برای تهیه هر کدام از نسخههای این کتاب، میتوانید به سایت انتشارات دارالحدیث(http://darolhadith.ir) مراجعه کنید. نسخه پیدیاف ترجمه فارسی کتاب را نیز میتوانید از بخش پیوست مطلب دانلود کنید. متن نسخه عربی نیز در برخی سایتها موجود است.
مطالب قبلی:
