حضرات آیات سعادت‌پرور و جعفری از شاگردان خاص‌الخاص عرفانی علامه بودند/اگر علامه با انقلاب مخالفتی داشت به شاگردان عرفانی‌اش تذکر می‌داد که حمایت نکنند/آیت‌الله سعادت‌پرور پذیرش انقلاب را اصل برای ارتباط سلوکی با خود می‌دانست

 

-بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین و لعنت الله علی اعدائهم اجمعین. ما پس از اینکه وارد قم شدیم، ظاهرا حدود سال 51 یا 52 بود، بعد از چند ماه با مرحوم آیت الله سعادت‌پرور آشنا شدیم و خدمت ایشان رسیدیم. تا زمانی که مرحوم علامه زنده بودند، روش مرحوم آیت الله سعادت‌پرور این بود که افرادی که با ایشان تماس داشتند؛ بعد از یک رابطه‌ی مقدماتی که طی آن شخص را برای مسائل معنوی آماده میکردند، آن شخص را برای جنبه‌ی ارتباط خاص تر به مرحوم علامه معرفی می کردند. ماهم به همین صورت با علامه آشنا شدیم. اگرچه قابلیت چنین ارتباطی را نداشتیم، در هر حال این از الطاف الهی بود که شامل حال شد و ما بهره هم نبردیم. اما به هرحال ارتباطی برقرار شد. 

 

 

-حدودا. حالا خیلی دقیق تاریخ آن را ضبط نکرده‌ام. مرحوم علامه جلسات سوال و جواب متعدد داشتند. ما در ضمن به جلسات صبح‌های پنجشنبه و جمعه‌ی ایشان هم شرفیاب شدیم. تا جایی که در ذهنم هست مرحوم علامه هفته‌ای یکبار یا دو هفته یکبار هم به تهران تشریف می‌آوردند و با اساتید دانشگاه و این قبیل افراد جلسه‌ای داشتند. ما هم البته از جهت سنی قابل اعتنا نبودیم در بین حاضرین در جلسات ایشان! اما به هرحال شیفته ایشان بودیم و برای زیارتشان می‌رفتیم. 

 

-بله 

 

 

-بله تا وقتی که جلسات صبح های پنجشنبه و جمعه برقرار بود، این حضور ادامه داشت. این کتاب «در محضر علامه» که توسط حاج آقای رخشاد جمع‌آوری و چاپ شده، محصول همین جلسات است تقریبا.  

 

-بله سوالها عمومی بود. ایشون هم جواب می دادند و البته طیبعتا بعضی سوالات دیگر هم بود؛ مثلا آنجا گاهی از متون سوال می‌شد. بعضی‌ها می‌آمدند از متن برخی احادیث پرسشی را مطرح می‌کردند. به هرحال این ارتباط به این صورت برقرار بود. ضمنا خدمت ایشان گاهی خصوصی مشرف می شدیم برای عرض حال و گرفتن دستورات عملی.

 

 

-بله. ارتباط با مرحوم آیت الله سعادت‌پرور به صورت جلسات خاص بود که در آن جلسات مسائل اخلاقی، مسائل معنوی و این قبیل مسائل مطرح بود. روایات و اینها خوانده می‌شد. در آن جلسات مبانی تربیتی و مبانی فکری توحیدی با ایشان مطرح می‌شد و ایشان با آن ابعاد جامعیتی که داشتند گاهی مباحث سیاسی و مباحث اجتماعی را هم مطرح می‌کردند به گونه‌ای که یک‌سری روشنگری‌های عمومی ایشان انجام می دادند که ما به اندازه همان سنی که داشتیم و نیازی که داشتیم به آشنایی با مباحث سیاسی و انقلاب، دیگر با کسی مرتبط نمی شدیم، و مباحث ایشان ما را بی‌نیاز می‌کرد. در سال 56 و بعد 57 که اوج انقلاب بود، ایشان مباحث اساسی انقلاب را مطرح و روشنگری‌هایی نسبت به رژیم و حتی نسبت به بعضی افرادی که در حوزه بودند در جلسات مطرح می‌فرمودند. 

 

 

-آیت الله جعفری (رضوان الله علیه) هم مباحثه‌ای آیت الله سعادت‌پرور بودند. روزها بحث‌های  فقهی اجتهادی و مباحث معرفتی خاص خودشان را با یکدیگر داشتند. علامه جلسه‌ای هم شبهای چهارشنبه داشتند که خیلی خاص بود. مرحوم آیت الله سعادت‌پرور محور آن جلسات بود و آیت الله جعفری و چند نفر معدود دیگر شرکت داشتند. در این جلسه مباحث خیلی بلند عرفانی و عرفان عملی و معارف گوناگون (از جمله غزلیات حافظ) مطرح می‌شد و شرح حافظ (که با نام جال آفتاب منتش شده است) محصول بخشی از اون جلسات است که البته آیت الله سعادت‌پرور بعدها خودشان هم ادامه غزلیات حافظ را شرح ‌کردند و بیانات مرحوم علامه را در این شرح وارد کردند. همینطور بعضی کتب دیگر هم در آن جلسات شرح می‌شد؛ مثلا شرح گلشن راز و البته عمده‌ی آن مباحث هنوز چاپ نشده است. این مطالب در دست تنظیم است و حدود چهار جلد می‌شود. مباحث خیلی عمیقی را ایشان سوال کرد‌ه‌اند. 

 

 

-بنده جرات نمی کردم که خودم در آن جلسه حاضر شوم؛ به خاطر تأدب نسبت به آیت الله سعادت‌پرور که جلسه مال ایشان بود به خودم اصلا اجازه نمی دادم. حتی یک شب تا دم در رفتم اما به خاطر بعضی مسائل خاص روحی نرفتم داخل.

 

-تقریبا اینطور بود. البته همه‌شان هم خاص الخاص نبودند اما به هر حال یک ارتباط روحی و عملی با مرحوم علامه داشتند.  

 

 

-بله بله آن که مسلّم است. اما دیگران که می‌آمدند به این صورت نبوده که در ردیف این بزرگواران باشند و حالا شاید هم ارتباطشان هم به این نحو تنگاتنگ با مرحوم علامه تا آخر نبود.  

 

-وجهش این بود که از جهت روحیه و طرز تفکر با آیت الله سعادت‌پرور همراه بوده‌اند و این مباحث معنوی معرفتی خاص را قبول داشتند. یعنی جدای از جلسه‌ای که مرحوم علامه برای آیت الله جوادی، آیت الله حسن زاده و این قبیل بزرگواران از بزرگان حوزه داشتند (که شب های پنجشنبه و جمعه بود) این جلسه شب‌های چهارشنبه هم بود که جلسه خاصی بود که هر کسی آشنایی نداشت و راه نداشت به این جلسه و اگر یک وقت می‌خواست مطالب این جلسه لو برود هم خود آن بزرگواران جلوگیری می‌کردند. 

 

-خیر  

 

 

-البته اصل کلی‌اش امکان دارد. به هرحال آن کسانی که با ایشان مرتبط بودند معنایش این نیست که در همه مسائل با ایشان مرتبط باشند.

 

-قطعا نقش مرحوم علامه در انقلاب مثل نقش امام نیست. همانطور که نقش سایر مراجع در انقلاب مثل امام نیست. ما حضرت امام را باید بنیان گذار انقلاب بدانیم. هرکدام از این بزرگواران یک نقشی در آن چارچوب انقلاب که تسط امام بنیانگذاری شده بود داشتند. یعنی انقلاب یک اساس سیاسی و براندازی و تشکیل حکومت دارد و یک چارچوب‌های فکری دارد. مرحوم علامه در آن چارچوبهای فکری نقش داشتند یعنی در حقیقت در چارچوب فرهنگی نه در چارچوب سیاسی.  

 

 

- وقتی شخص قائل به حکومت اسلامی است قبل از انقلاب، وقتی خودش به صورت تفصیلی درباره‌ی حکومت اسلامی بحث کرده و غیر از بحث تفصیلی درباره‌ی حکومت اسلامی مقاله نوشته (که در همان زمان در کتاب «بررسی های اسلامی» چاپ شده است) و این مباحث و نوشته‌های او در این جهت است که اسلام، حکومت دینی دارد، این همان چارچوب‌های فرهنگی است. چه انقلاب تشکیل بشود یا نشود. اینکه انقلاب تشکیل بشود بستگی به آن نظرات خاص دارد که شرایط را ببیند و احساس تکلیف بکند. حضرت امام رضوان الله علیه اینطور بودند دیگر. قبل از انقلاب و در زمان آیت الله بروجردی حضرت امام آیا تشخیص تشکیل حکومت اسلامی داشتند؟ نه. کارشون این بود که به درس فقه (که فقه، خودش بنیان حکومت اسلامی) بپردازند و شرایط را مناسب نمی دیدند که انقلاب بشود. پس دوره‌های مختلف حیات امام را هم باید تفکیک قائل شویم. یک شرایط خاصی پیش آمد که دیگر ایشان تشخیص دادند [که باید انقلاب کرد]. شنیدم که مرحوم آیت الله العظمی میلانی وقتی می خواستند بیایند که مرجعیت امام را مطرح کنند که ایشان را به اعدام نکشانند، در جلسه‌ای که فقها و مجتهدین حضور داشته‌اند می‌گویند: «من اصلا از همه شما افقهم. ولی در حال حاضر پرچم آمده روی دوش آقا روح الله.» پس می‌بینیم آیت الله میلانی از جهتی خودش را افقه می دانسته است، اما او انقلاب نکرده، بلکه آن حرکت امام را امضا کرده است. در بین اینها باید تفکیک قائل شویم. 

 

 

 

-بله. قبل از تبعید امام به ترکیه و سپس نجف، مراجع جلساتی با یکدیگر تشکیل می دادند برای بررسی مسائل کلی. در این جلسه علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه شرکت داشتند.  

 

-با اینه ایشان مرجع هم نبودند. در آن جلسه در مسائل سیاسی تبادل نظر می کردند این رو باید ببینیم.

 

-حتی بنده خودم علم نداشتم، بعدها فهمیدم ایشون این چنین ارتباطی داشتند. خب حضرت امام رضوان الله علیه سال چند برگشتند به ایران؟ 

 

-خب یعنی زمان کهولت مرحوم علامه و نهایت مریضی ایشان بود. ایشون حتی سال 56 برای درمان به انگلیس رفته بودند. همه‌ی بدنش می لرزید. یک اعصاب سالم در بدن نداشت. حتی دیگر همه درس و بحث‌ها را هم ایشان تعطیل کرده بودند به دلیل بیماری. غرضم این است که به هرحال علامه آن نقشی را که که شهید مطهری یا شهید بهشتی داشتند را  قطعا نداشت خب قطعا اینها را نداشت اما در کل نقش داشت و قبول داشت. از جمله در تجمع طلبه‌ها برای اعتراض به مقاله رشیدی مطلق [در مقابل منزل ایشان] ایشان صحبت کرد. بنده هم بودم. ایشان واقعا حال صحبت نداشتند ولی چند کلامی صحبت کردند. 

 

 

 

-بله ایشان مریض احوال بودند و نمی توانستند. آن هم با آن تُن ضعیف صدای ایشان که اصلا آن وقتی هم که ایشون درس می گفتند، معروف است که ایشان تن صدایشان ضعیف بوده چه برسد با آن حال کسالت و آن جمعیت زیاد. اما به هرحال تاییدی ایشان در آنجا داشتند.  

 

-بله.

 

 

-بله آیت الله سعادت پرور مسئله پذیرش انقلاب را اصل برای ارتباط سلوکی با خودش می دانست. راه نمی داد یعنی این. یعنی اگر کسی مخالفت داشت، می‌فرمود «حالا با من ارتباط نداشته باشد، من نمی پذیرمش به عنوان شاگرد.» این، وجود داشت.  

 

-بله بله، این مسلّم بود.

 

 

-بله قبل از انقلاب عرض کردم به حضرت امام آن نگاه را داشتند. 

 

-بله عرض کردم. اصلا یکی از زمینه های کسالت بدنی  ایشان، از دست دادن حضرت امام بود. اولی از دست دادن مرحوم علامه و بعد هم از دست دادن حضرت امام که ایشان بعد از آن سکته قلبی کردند. این حالت را ایشان داشتند و خب آیت الله جعفری و آیت الله سعادت‌پرور همراه بودند. البته بنده ارتباط خاص با آیت الله جعفری نداشتم. اما این دو بزرگوار عمدتا هم مبنا بودند. 

 

 

-ما با آن ارتباط تنگاتنگی که با آیت الله سعادت‌پرور داشتیم یک کلام از ایشان درباره‌ی مخالفت حضرت علامه رضوان الله علیه با مسئله انقلاب نشنیدیم بلکه این ارتباطات کلی تاییدی را ملاحظه می کردیم. 

 

-یعنی همین که به هرحال آن ارتباط با حضرت امام در آن جلسات داشتند برای تبادل مباحث سیاسی قبل از تبعید امام و در همین مدت هم که چیزی از ایشان نسبت به نفی انقلاب شنیده نشده و حتی داماد ایشان شهید قدوسی از انقلابیون خیلی قوی بود، با شهید بهشتی در مدرسه حقانی.  

 

 

 

-بله روی این نمی‌توانیم دست بگذاریم. بطور کلی  دأب مرحوم علامه این بود که در جزئیات زندگی افراد وارد نمی‌شدند، یک سری مباحث کلی را می‌فرمودند. 

 

-بله

 

 

-بله ایشان در اولین بیانیه‌های جامعه مدرسین امضا دارند.  

 

-بله 

 

-بله قطعا اینچنین است. 

 

 

 

-بله. قطعا. این بزرگواران ارتباط داشتند. همینطور بزرگان دیگر. شما از آیت الله جوادی، آیت الله مصباح یا آیت الله حسن زاده سوال بکنید اصلا یک چنین چیزی را از مرحوم علامه شنیده‌اند؟ اصلا چنین چیزی به مرحوم علامه می‌چسبد؟ این قطعا چیز دیگری جز تهمت نیست. 

 

-به هرحال دشمنان انقلاب دنبال هر بهانه ای هستند، می خواهند به نوعی این حقیقت که شکل گرفته را توخالی کنند و وجهه‌ای ضددینی به آن بدهند. 

 

-البته انتقاد جزیی خب یک مسئله است، اما اینکه شخصی با این درجه از علمیت و معنویت و فقاهت یک چنین سخنی را بیاید بگوید این به نظر بنده اصلا هیچ ربطی با یکدیگر ندارد.