هم اکنون عضو شبکه تلگرام رجانیوز شوید
محمد علی مسعودی – رجانیوز: تا قبل از سال ۲۰۰۸ بانک‌های ایرانی با واسطه بانک‌های خارجی (مانند بانک‌های سوییسی) از چرخه دلار استفاده می‌کردند. این نوع همکاری در نظام بانکی با عنوان «U-Turn» شناخته می‌شود. به عبارت دیگر بانک‌های ایرانی بدون داشتن ارتباط مستقیم با سیستم بانکی آمریکا و با استفاده از بانک‌های دیگر از خدمات دلاری بهره می‌بردند. چرا که هرگونه استفاده از دلار در نظام بانکی در هرکجای جهان نیازمند اخذ مجوز لازم از نظام بانکی آمریکاست.
بر همین اساس ایران می‌توانست مهم‌ترین تجارت خارجی خود یعنی فروش نفت خام خود را با استفاده از دلار انجام دهد. همچنین در طرف دیگر و در واردات از ارز دلار استفاده کند. این اجازه استفاده از ارز دلار بر اساس مقرراتی بود که در آمریکا وجود داشت. مقررات تراکنش‌های مالی ایرانی (the Iranian Transactions Regulations) به ایران اجازه استفاده از U-Turn (چرخه دلار) را می‌داد.
اما از نوامبر ۲۰۰۸ این مقررات تغییر کرد و بر اساس مصوبه وزارت خزانه‌داری آمریکا استفاده بانک‌های ایرانی از این خدمت ممنوع شد. اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا طی یک فدرال رجیستر (Federal Register) که در تاریخ ۱۰ نوامبر ۲۰۰۸ منتشر شد، اعلام کرد که مقررات قبلی مربوط به تراکنش‌های مالی ایرانی اصلاح شده و در نتیجه اختیارات قبلی مبنی بر اجازه استفاده از U-Turn لغو (revoking) می‌شود.
در گزارش گروه بین‌المللی بحران با عنوان «تار عنکبوت، ساختن و برداشتن تحریم‌های ایران» این تحریم را به این صورت توضیح می‌دهد:
«تا قبل از ۲۰۰۸ بانک‌های آمریکایی می‌توانستند تراکنش‌های غیر مستقیم دلاری از سوی بانک‌های ایرانی را تمیز (clear) کنند. این اختیار با عنوان U-Turn شناخته می‌شد. در سال ۲۰۰۶ وزارت خزانه‌داری آمریکا یکی از بزرگترین بانک‌های ایرانی را، بانک صادرات، متهم به انتقال پول به حزب الله لبنان کرد و آن بانک را از استفاده از خدمات بانکی آمریکایی محروم کرد. دو سال بعد این محدودیت به تمامی بانک‌های ایرانی تسری پیدا کرد. اولین اثر این تحریم در دریافت درآمدهای نفتی ایران بود. چرا که دلار ارز بین‌المللی در بازار نفت است.»
سرنوشت تحریم U-Turn در برجام
در برجام در هیچ کدام از بندهای مربوط به تحریم‌های آمریکا و تعهدات آن کشور در برداشتن تحریم‌ها، اشاره به تحریم U-Turn دلار نشده است. در نتیجه این تحریم پابرجا خواهد بود.
این نکته را آدام ژوبین که جانشین دیوید کوهن در اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری شده است و نیز کنت کاتزمن در گزارش مرکز تحقیقات کنگره مورد تاکید قرار می‌دهند.
آدام ژوبین در ۱۳ مرداد (۵ آگوست) ۱۵ روز بعد از جمع‌بندی توافق جامع در مجلس سنا می‌گوید: «بانک‌های ایرانی قادر نخواهند بود تا دلار آمریکا را از طریق نیویورک تمیز (clear) کنند»
کاتزمن نیز در آخرین گزارش خود از سلسله گزارش‌های «تحریم‌های ایران» که در ۱۲ مرداد (۴ آگوست) منتشر شده است،به ممنوعیت استفاده از U-turn اشاره کرده و از عدم برداشته شدن این تحریم بر اساس برجام می‌گوید.
آیا تحریم U-Turn دلار یک تحریم اولیه است؟
شاید برخی بگویند که این تحریم یک نوع تحریم اولیه بوده و در نتیجه قرار نبوده است که تحریم‌های اولیه آمریکا برداشته شود.
در این باره دو نکته مهم لازم است اشاره شود. اول اینکه بازی تحریم اولیه و ثانویه بازی غلطی بود که متاسفانه تیم مذاکره کننده ایران این بازی را پذیرفت. تحریم‌های اولیه آمریکا سطوح گسترده‌ای داشته که علت آن نیز گستردگی اقتصاد آمریکاست. آمریکا با تعریفی که از افراد آمریکایی (US-persins ) ارایه کرده است (پی‌نوشت ۶ از ضمیمه دوم برجام) بسیار گسترده بوده و ابعاد واقعی آن نامشخص است.
نکته دوم این که دلار هرچند ارز ملی آمریکاست اما در حال حاضر یک کارکرد جهانی داشته و وقتی نظام بانکی یک کشور اجازه استفاده از آن را ندارد، مشکلاتی در ابعاد بین‌المللی ایجاد می‌شود. آمریکا به عنوان صاحب دلار حق سو استفاده از دلار را ندارد و خلاف تعهدات این کشور در کنفرانس برتوون وودز است. آمریکا دارای یک مسئولیت بین‌المللی در قبال دلار است و تحریم استفاده از چرخه دلار را نمی‌توان یک تحریم اولیه دانست.
