استناد آمریکا به یک کلمه در توافق ژنو برای متوقف کردن R&D

گروه بین الملل – رجانیوز: پیشنهادات کشورهای 1+5 به ایران در جریان مذاکرات نهایی هر چند تمام حقوق هسته ای ایران را نادیده می‌گیرد با این حال تیم مذاکره کننده طرف غربی معتقد است که این پیشنهادات بر مبنای تعهدات طرفین در توافقنامه ژنو مطرح شده است.

رجانیوز در نظر دارد در سلسله گزارش هایی به بررسی آن بخش از متن توافقنامه ژنو بپردازد که در جریان مذاکرات اخیر مورد استناد مقامات کشورهای غربی قرار گرفته است.

در این گزارش آن بخش از توافقنامه ژنو مورد توجه قرار گرفته است که مذاکره کنندگان طرف مقابل با استناد به آن به دنبال متوقف و یا کند کردن شتاب علمی دانشمندان در صنعت هسته ای کشور و موضوع تحقیق و توسعه هستند.

همانگونه که در گزارش های پیشین ذکر شده است یکی از موضوعات مورد اختلاف ایران و 1+5 به بحث توسعه و تحقیقات هسته ای باز می گردد. آنچه که در توافقنامه ژنو به عنوان مبنای مذاکرات گام نهایی درباره موضوع تحقیق و توسعه آمده، این عبارت است:

ایران کارهای تحقیق و توسعه تحت پادمان خود شامل کارهای تحقیق و توسعه «جاری» غنی سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی گیرد، ادامه خواهد داد.

 · Iran will continue its safeguarded R&D practices, including its “current” enrichment R&D

practices, which are not designed for accumulation of the enriched uranium.

در ابتدا باید اشاره کرد این بند از توافقنامه ژنو همانند برخی دیگر از بندهای آن، حقوق ایران بر اساس معاهدهNPT را نادیده گرفته است.

با این حال تیم مذاکره کننده هسته ای ایران روز سوم آذرماه 1392 توافقی را امضا کردند که حق ایران در موضوع تحقیق و توسعه را با عبارت کارهای تحقیق و توسعه «جاری» محدود کرده است .

از سوی دیگر کشورهای غربی با وارد کردن عبارت current (جاری) ، موضوع تحقیق و توسعه ایران را در حالت فعلی  مسکوت کرده اند .

به بیان دیگر بر اساس توافقنامه ژنو ایران نمی تواند فعالیت های تحقیق و توسعه خود را بیش از میزانی که هم اکنون جاری و در حال اجرای آن است پیگیری کند و این گزاره همانگونه که اشاره شد برخلاف معاهده NPTاست.

البته کشورهای غربی به ویژه آمریکا برای اینکه بتواند باب هرگونه شبهه به این بخش از توافق ژنو درباره تحقیق و توسعه را ببننند در توافق موسوم به «technical understanding» که در 12 ژانویه سال 2014 میان ایران و 1+5 به امضا رسید، موضوع تحقیق و توسعه را بار دیگر مطرح کردند و در نهایت بین طرفین توافق صورت گرفت که

«ایران تعهد کرده از برنامه‌های تحقیق و توسعه ای غنی سازی کنونی اش به گونه ای که در گزارش 14 نوامبر ۲۰۱۳ آژانس بین المللی  انرژی اتمی توصیف شده فراتر نمی‌رود.»

در واقع بر اساس این بند از توافق technical understanding ایران در جریان تحقیق و توسعه هسته ای خود نمی تواند سانتریفیوژ جدیدی را جایگزین کند و همچنین نمی تواند در نوع و تعداد سانتریفیوژها تغییری حاصل کند.

این در حالی است که بر اساس خطوط قرمز مشخص شده توسط رهبر معظم انقلاب درباره مذاکرات هسته ای که در تاریخ 20 فروردین 1393 در دیدار مدیران، متخصصان و کارشناسان سازمان انرژی اتمی عنوان شده ، در نتیجه مذاکرات «حرکت علمی، هسته‌ای به هیچ وجه نباید متوقف یا کند شود» و «مذاکره کنندگان ایرانی باید بر ادامه تحقیق و توسعه و پیشرفت هسته‌ای پافشاری کنند.»

همچنین مجلس شورای اسلامی نیز رعایت معاهده npt را به عنوان خطوط قرمز مذاکرات عنوان کرده است.

پیشنهاد آمریکا درباره R&D در مذاکرات گام نهایی چیست؟

اما با توافق ایران و 1+5 درباره خارج شدن فردو از فرآیند غنی سازی اورانیوم، این تاسیسات برای فرآیند تحقیق و توسعه در نظر گرفته شده است.

البته موضوع تحقیق و توسعه موضوع بی اهمیتی برای مقامات غربی نیست و آنگونه که از اظهارات طرفین بر می آید کشورهای 1+5 به ویژه آمریکا با اعمال پیش شرط هایی از بر مسیر تحقیق و توسعه سنگ اندازی کردند.

بنابر گزارش رسانه های غربی، مخالفت های مقامات آمریکایی سبب شده تیم مذاکره کننده ایرانی حتی برخلاف آنچه که در توافق ژنو آمده محدودیت هایی برای خود در زمینه تحقیق و توسعه قائل شود از جمله گفته می شود تیم ایرانی برای جلب نظر طرف مقابل پیشنهاد حذف فرآیند تحقیق و توسعه درباره "بازفرآوری (Reprocessing) اورانیوم" را مطرح کرده است.

با این حال مقامات آمریکایی معتقدند فرآیند تحقیق و توسعه ایران علاوه بر اینکه می بایست بر مبنای وضعیت جاری طرح ریزی شود باید در آن نیازهای عملی نیز لحاظ شود.

تفسیر مقامات آمریکایی این است که ایران می تواند نهایتا بر روی سانتریفیوژهای ir-1 که هم اکنون در تاسیسات های هسته ای فرآیند غنی سازی توسط این مدل سانتریفیوژها صورت می گیرد، تحقیقات انجام دهد ، که از نظر آنان تعداد سانترفیوژهای مورد تحقیق نیز باید محدود باشد.

این در حالی است که از یک سو  با مسکوت شدن موضوع تحقیق و توسعه و طولانی بودن فرآیند گام نهایی و از سوی دیگر پیشرفت علم و تکنولوژی در گذر زمان، عملا ایران از عرصه رقابت علمی در حوزه انرژی هسته ای عقب می ماند و دانش هسته ای ایران در 20 سال آینده و در سال 2034 (زمانی که از سوی کشورهای غربی به عنوان مدت گام نهایی عنوان شده) با دانش هسته ای سال 2014 باید وارد این عرصه شود.

اعمال محدودیت برای فعالیت های هسته ای یکی از شیوه هایی است که سبب توقف علمی می شود که این گزاره در نهایت کاهش دانشجویان متقاضی تحصیل در این رشته و مهاجرت دانشمندان به دیگر کشورها را به دنبال دارد.

همین امر اهمیت موضوع تحقیق و توسعه را نشان می دهد و تیم مذاکره کننده هسته ای باید بدون هیچ مماشاتی از حقوق دانشمندان کشور صیانت کند.

اخبار مرتبط: 

سنگ بنای پیشنهادات مضحک آمریکا در کجا چیده شد؟

آمریکا با استناد به کدام بخش از توافق ژنو به دنبال تعطیلی فردو است؟